De overprikkelde mens/mind

 

Wat overprikkeling met je doet (en waarom je niet gek bent als je je de hele dag opgejaagd voelt)

Er zijn van die dagen – of weken – waarop je hoofd zó vol zit, dat het voelt alsof er geen gedachte meer bij past. Je zit achter je bureau, met een to-do lijst waar geen einde aan lijkt te komen. Je probeert iets af te maken, maar wordt onderbroken door een collega, een melding, een binnenkomende mail, een vraag tussendoor.

Je denkt: “Ik moet me even focussen.” Maar je voelt het al: je bent je focus al kwijt. En dan is het pas 10.43 uur.

 

Het sluimerende energielek

Wat veel mensen onderschatten, is hoeveel energie het kost om je voortdurend te moeten herpakken.

Elke afleiding – hoe klein ook – vraagt iets van je brein. Het is niet alleen een korte onderbreking. Het is een microswitch, een mentale versnelling, een ruis die blijft hangen. Volgens het Amerikaanse onderzoeksbureau van Gloria Mark (University of California, Irvine) duurt het gemiddeld 23 minuten en 15 seconden om je na een onderbreking weer volledig te concentreren op je oorspronkelijke taak. En op een gewone werkdag worden we tientallen keren onderbroken. Dat rekensommetje hoef ik niet voor je te maken. We raken collectief overprikkeld.

Niet omdat we zwak zijn. Niet omdat we het niet goed doen. Maar omdat we dag in, dag uit leven in een systeem dat ons dwingt om constant aan te staan.

Onze hersenen krijgen zelden rust. We zijn steeds alert – op deadlines, op verzoeken van anderen, op een inbox die volstroomt met actiepunten die allemaal gisteren af moesten zijn. En alsof dat nog niet genoeg is, hebben we ook nog onze eigen interne criticus die ons vertelt dat het nooit goed genoeg is, dat we beter ons best moeten doen, productiever moeten zijn.

De sluipmoordenaar: chronische mentale belasting

De mentale belasting die ontstaat door deze continue alertheid en afleiding is niet zonder gevolgen. Sterker nog: het is een van de grootste risicofactoren voor burn-out.

Volgens de meest recente cijfers van TNO en CBS (2023) heeft 1 op de 5 werknemers last van burn-outklachten. Dat zijn ruim 1,3 miljoen mensen in Nederland. Vooral in kennisintensieve sectoren zoals zorg, onderwijs, overheid en zakelijke dienstverlening, waar de cognitieve druk hoog ligt, zien we deze klachten het snelst toenemen.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) erkende burn-out in 2019 officieel als een beroepsfenomeen, en beschrijft het als een gevolg van chronische stress op het werk die niet succesvol is gemanaged. Een belangrijk kenmerk? Gevoelens van uitputting, afstand tot het werk en een verminderd gevoel van bekwaamheid.

En laat dat nu precies zijn wat ik elke dag zie in mijn werk met professionals:

“Ik ben de hele dag bezig geweest, maar ik weet niet meer waarmee.”

“Mijn hoofd staat nooit stil.”

“Ik ben moe, en dan moet het échte werk nog beginnen.”

 

We zijn niet gemaakt voor deze manier van werken

Neurowetenschappelijk onderzoek laat zien dat onze hersenen niet goed functioneren onder constante afleiding. We denken dat we kunnen multitasken – maar in werkelijkheid zijn we aan het switchtasken. En dat is vermoeiend. Elke keer dat we schakelen tussen taken, verliezen we tijd en concentratie. Onze hersenen moeten als het ware opnieuw opstarten, wat zorgt voor verminderde prestaties en een verhoogd gevoel van stress.

Tegelijkertijd worden de taken die juist energie zouden kunnen geven – zoals geconcentreerd ergens aan werken, creatief denken, iets afmaken – steeds meer verdrongen door korte, reactieve taken. Ons brein raakt in een constante staat van ‘aanstaan’. En dat gaat ten koste van herstel.

 

Het sluipt erin

Wat misschien nog het meest verraderlijke is: overprikkeling gebeurt niet van de ene op de andere dag. Het bouwt zich langzaam op. Soms zó langzaam, dat je niet merkt dat je al maanden structureel over je grenzen gaat.

We wennen eraan. Aan dat gevoel van haast. Aan dat drukke hoofd. Aan het feit dat we alleen in de avond of in het weekend nog tijd hebben om even na te denken. Dat is zo eng dat we (onbewust) vluchten in sporten, social media, series, podcast, muziek. Alles beter dan de stilte, want dan hoor je jezelf denken. We normaliseren het. Tot iemand je vraagt: “Hoe gaat het nou écht met je?” en je voor het eerst sinds lange tijd stilvalt.

Misschien voel je je sneller gejaagd dan vroeger. Misschien merk je dat je vaker chagrijnig bent, een kort lontje hebt of makkelijk in tranen raakt. Dat je ‘s avonds niets meer kunt verdragen. Of dat je ineens niet meer weet wat je nu eigenlijk aan het doen bent met je werk.

Er zijn ook fysieke signalen: je slaapt onrustiger, je hebt vaker hoofdpijn, je ademhaling zit hoog, je vergeet dingen die je normaal nooit zou vergeten. Je voelt je uitgeput, maar ‘s avonds plof je op de bank met een hoofd dat blijft draaien.

Dit is geen aanstellerij. Dit is hoe overprikkeling eruitziet. En hoe die je stiekem uitholt. En het meest verraderlijke? Van buitenaf is het vaak niet te zien. Jij functioneert. Je doet je werk. Je zegt nog steeds ja. Je lacht op het juiste moment. Maar vanbinnen ben je moe. Heel. Erg. Moe.

 

Je redt het niet op wilskracht alleen

Wat ik vaak zie: mensen die doorbijten. Die denken dat het over een paar weken rustiger wordt. Dat ze zich ‘even moeten herpakken’. Dat het aan henzelf ligt. Dat ze gewoon even moeten knallen.

Maar er komt zelden een moment waarop het vanzelf stopt. En zolang je blijft draaien op wilskracht, blijf je jezelf leegtrekken. Je bent geen machine die altijd maar output kan leveren. Zelfs een batterij laadt pas weer op als je ‘m aan de lader legt en rust geeft – en niet als je ‘m even schudt en weer gebruikt.

De paradox is: hoe harder je je best doet, hoe minder het lukt. Je begint de dag met goede intenties. Maar je eindigt ‘m uitgeput, ontevreden en met een hoofd vol onafgemaakte gedachten/vragen/taken.

En dat vreet aan je motivatie. Aan je werkplezier. Aan je gevoel van zingeving. Want je bent niet je werk – maar als je alleen nog maar aan het werk bent, verlies je het contact met jezelf.

Tijd voor een ander ritme

Als we blijven doen wat we altijd deden, blijven we krijgen wat we altijd kregen.

Dat geldt niet alleen voor organisaties, maar ook voor jou als professional.

En dat vraagt moed. Niet de moed om nóg harder te werken, maar om eerlijk te kijken naar wat je werkelijk nodig hebt.

Het gaat niet om rigide timemanagement of 400 mails per dag beantwoorden met een glimlach. Het gaat om ruimte. Om structuur. Om inzicht in wat jou leegtrekt – en wat jou voedt. Wat veel mensen niet beseffen, is dat focus geen discipline is, maar een gevolg van rust.

Je kunt pas echt keuzes maken als je hoofd niet overloopt. Je kunt pas prioriteiten stellen als je zicht hebt op het geheel. En je kunt pas opladen als je jezelf toestaat om te ontladen.

 

Gratis e-book

Daarom heb ik iets gemaakt. Geen kant-en-klaar recept, geen toverformule.

Maar wel een uitnodiging. Om te reflecteren. Om stil te staan. En om jezelf een paar eerlijke vragen te stellen. Niet morgen. Vandaag.

Een gratis e-book voor professionals die het gevoel hebben dat ze geleefd worden. En die weer richting willen. Ruimte. Regie.

“In 3 stappen van chaos naar focus”

Zet in de comments e-book of stuur me een privéberichtje en ik stuur je het e-book z.s.m. toe.

Een kleine stap – die misschien het begin is van iets groters.

Want echt gefocust leven, begint met zien waar je nu staat.

 

Liever koffie?

Wil je liever persoonlijk even sparren met een (digitaal) kopje koffie? Stuur dan ook een berichtje.